Gà chậm lớn, suy dinh dưỡng, tỉ lệ còi cọc cao là một trong những vấn đề gây thiệt hại lớn cho các hộ nuôi gà, đặc biệt tại các mô hình chăn thả và bán công nghiệp. Bệnh còi cọc không chỉ ảnh hưởng đến năng suất thịt – trứng mà còn làm tăng chi phí thức ăn, giảm hiệu quả kinh tế và tiềm ẩn nguy cơ phát sinh các bệnh truyền nhiễm khác. Dưới đây là tổng hợp nguyên nhân gà bị chậm lớn, còi cọc, dấu hiệu và giải pháp phòng trị theo kiến thức cập nhật mới nhất trong chăn nuôi gia cầm.
Gà còi cọc do nhiễm Reovirus
Hội chứng còi cọc ở gà chủ yếu xuất phát từ một loại virus thuộc nhóm Avian Reovirus, gây bệnh chủ yếu ở gà từ 1 đến 6 tuần tuổi. Khi mắc bệnh, gà có dấu hiệu chậm lớn, yếu chân, giảm ăn, tiêu chảy và cơ thể phát triển không đồng đều. Đây là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, dễ lây lan qua không khí, thức ăn, nước uống và qua trứng.
Theo các nghiên cứu gần đây, một số chủng Reovirus còn liên quan đến tình trạng giảm sản lượng trứng ở gà mái đẻ. Vì vậy khi phòng bệnh cho gà con, các nhà sản xuất vaccine thường kết hợp nhiều chủng virus nhằm vừa bảo vệ gà khỏi còi cọc, vừa giảm ảnh hưởng đến khả năng sinh sản sau này.
Giải pháp phòng bệnh (mang tính nguyên tắc chung, không quảng cáo thương hiệu):
- Áp dụng lịch tiêm vaccine vô hoạt dưới da cho gà con theo khuyến cáo của đơn vị thú y địa phương.
- Nhắc lại mũi vaccine đúng lịch để tạo miễn dịch bền vững.
- Thường xuyên sát trùng chuồng trại, hạn chế người lạ và nguồn lây nhiễm từ bên ngoài.
Gà còi cọc do giun sán đường ruột
Những người quan tâm đá gà trực tiếp chia sẻ: Ở mô hình nuôi thả vườn, gà thường tiếp xúc với đất, giun, côn trùng và nguồn nước tự nhiên – đây là môi trường dẫn đến nhiễm giun sán cao. Giun ký sinh trong ruột làm giảm khả năng hấp thu dinh dưỡng, khiến gà dù ăn nhiều nhưng vẫn gầy, chậm lớn.
Giải pháp xử lý giun sán
- Tẩy giun định kỳ theo các mốc 40 – 70 – 100 ngày đối với gà nuôi dài hạn.
- Đảm bảo dùng đúng liều lượng theo cân nặng, tuyệt đối không dùng thừa hoặc thiếu.
- Nên cho gà nhịn ăn 4 – 6 giờ trước khi tẩy giun để thuốc hấp thu hiệu quả hơn.
- Cho ăn thuốc liên tục 10 ngày theo hướng dẫn chuyên môn.
- Sau tẩy giun cần cho uống thêm vitamin nhóm B, Multivitamin và men tiêu hóa để phục hồi đường ruột.
Biện pháp phòng bệnh giun sán
- Cho gà sử dụng hỗn hợp thức ăn có bổ sung thuốc tẩy giun theo chu kỳ 10 ngày/lần.
- Vệ sinh nền chuồng, dọn phân và khử trùng thường xuyên.
- Dụng cụ, máng ăn – máng uống phải được rửa sạch, phơi nắng hoặc sấy khử khuẩn.
- Sử dụng con giống và nguồn thức ăn có nguồn gốc rõ ràng.
Ký sinh trùng – Bệnh đầu đen (Histomoniasis)
Bệnh đầu đen (tên khoa học: Histomoniasis) do ký sinh trùng Histomonas meleagridis gây ra, thường gặp ở gà thả vườn. Bệnh khiến manh tràng sưng, hoại tử, gan đổi màu xanh tái và làm gà yếu dần, còi cọc.
Hướng xử lý – phòng bệnh:
- Hạn chế thả gà khi trời mưa hoặc nền đất quá ẩm, vì đó là điều kiện ký sinh trùng phát triển.
- Kết hợp tẩy giun định kỳ vì giun kim là trung gian mang mầm bệnh.
- Tiêu độc – sát trùng sân thả và khu vực chuồng nuôi đều đặn mỗi tuần.
- Tham khảo ý kiến thú y để điều trị bằng nhóm thuốc kháng sinh – sulfamide phù hợp.
Ảnh hưởng từ quá trình ấp nở
Những sai sót trong quá trình ấp trứng bằng máy hoặc lò ấp thủ công như thiếu nhiệt hoặc quá nhiệt đều có thể làm gà nở kém tiêu chuẩn. Gà nở yếu thường nhẹ cân, mắt đờ đẫn, lông xấu và khó phát triển.
Giải pháp:
- Điều chỉnh nhiệt độ ấp theo bảng kỹ thuật tiêu chuẩn: tuần đầu 37.5 – 38.2°C, độ ẩm 55 – 60%.
- Lựa chọn con giống khỏe mạnh, trọng lượng gà nở tối thiểu 32 – 35g.
- Ưu tiên trứng từ đàn bố mẹ đạt chuẩn dinh dưỡng và đã phòng bệnh đầy đủ.
Gà còi cọc do bệnh mãn tính
Những người tìm hiểu đá gà Thomo cho biết: Các bệnh như cầu trùng, thương hàn, CRD, Newcastle,… đều có thể khiến gà chậm lớn do giảm khả năng hấp thu thức ăn và làm tổn thương hệ miễn dịch.
Hướng xử lý:
- Quan sát triệu chứng như phân có máu (cầu trùng), hen khẹc (CRD), ủ rũ, xệ cánh,…
- Xác định đúng bệnh trước khi dùng thuốc. Việc điều trị sai làm gà yếu thêm và kéo dài thời gian phục hồi.
- Trong thời gian điều trị nên bổ sung chất điện giải, vitamin C và men sống.
Gà đã từng mắc bệnh – dù khỏi nhưng vẫn còi
Một số cá thể sau khi điều trị bệnh tuy khỏi nhưng hệ tiêu hóa, hệ miễn dịch đã bị tổn thương không phục hồi hoàn toàn, dẫn đến còi cọc lâu dài.
Giải pháp:
- Tách riêng nhóm gà đã từng bệnh sang ô chuồng riêng để theo dõi.
- Những cá thể quá nhỏ sau 2 – 3 tuần nên loại bỏ để giảm chi phí thức ăn.
Gà còi do mật độ nuôi quá lớn
Mật độ chuồng trại ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ tăng trưởng. Gà nuôi quá đông sẽ khó tranh thức ăn, vận động kém, dễ nhiễm bệnh và còi dần theo thời gian.
Quy chuẩn mật độ nuôi khuyến nghị:
- Gà con: 20 – 25 con/m2
- Gà 1 tháng tuổi: 12 – 15 con/m2
- Gà thịt trưởng thành: tối thiểu 8 – 10 con/m2
Thiết kế chuồng nuôi khuyên dùng:
- Tường bao cao 35 – 40 cm để tránh gió lùa.
- Mái cao tối thiểu 2,5m để thông thoáng.
- Ưu tiên nền đệm lót sinh học để hạn chế ẩm và mùi.
Dinh dưỡng không phù hợp
Gà có thân nhiệt cao và tốc độ tiêu hóa nhanh, vì vậy chế độ dinh dưỡng cần khoa học, tùy theo giống và mục đích nuôi.
Cách xây dựng khẩu phần:
- Gà thịt cần thức ăn giàu đạm, năng lượng.
- Gà đẻ cần thêm canxi, khoáng và vitamin D3.
- Gà chọi hoặc gà cảnh cần dinh dưỡng cân bằng và tăng cường khoáng – men tiêu hóa.
Hiện nay nhiều mô hình áp dụng bổ sung men vi sinh tự nhiên hoặc thảo dược (tỏi, gừng, tía tô, sả, nghệ) trong nước uống để tăng đề kháng và hạn chế kháng sinh. Đây là xu hướng chăn nuôi an toàn sinh học phổ biến năm 2024 – 2025.
Con giống và kỹ thuật úm
Chất lượng con giống
Khi nhập gà giống, cần ưu tiên những tiêu chí:
- Trọng lượng đạt tối thiểu 32 – 35g/con.
- Lông bông, mắt sáng, đi lại linh hoạt.
- Không bị hở rốn, vẹo cổ, vẹo mỏ, chân yếu.
Kỹ thuật úm gà con
Nhiệt độ úm chuẩn:
- Tuần 1: 33 – 35°C
- Tuần 2: 31 – 33°C
- Tuần 3: 28 – 30°C
Nhà úm cần:
- Không gió lùa, nền khô, ánh sáng vừa phải
- Máng ăn – nước đặt đều, đảm bảo gà tiếp cận dễ dàng
- Quan sát đàn: nếu gà tụ lại sát bóng đèn nghĩa là lạnh, nếu tản xa nghĩa là nóng
Gà bị chậm lớn, còi cọc có thể do nhiều nguyên nhân kết hợp: virus, giun sán, ký sinh trùng, kỹ thuật chăm sóc, dinh dưỡng hoặc mật độ nuôi. Việc xác định đúng nguyên nhân sẽ giúp hộ chăn nuôi giảm chi phí, tăng năng suất và đạt hiệu quả kinh tế bền vững.
Để chăn nuôi thành công, người nuôi nên xây dựng mô hình an toàn sinh học, kiểm soát dịch bệnh bảo tồn đàn gà, bổ sung men và vitamin định kỳ và lựa chọn giống khỏe ngay từ đầu. Thông tin tham khảo mang tính chuyên môn theo cơ sở chăn nuôi và thú y, phù hợp điều kiện thực tiễn hiện nay.
